2007
Guantanamera|
Guantanamera is de titel van een werk dat uit 19 goudkleurige cirkels bestaat, die als een rinkelende ketting met elkaar verbonden zijn. Er is nog geen beeld, want de cirkels moeten in evenwicht worden gebracht om een beeld te vormen. Bij elke presentatie ontstaat zo een andere vorm, een ander beeld. ‘Guantanamera’ is ook de titel van een versleten Cubaans lied, waarin de schone Guajira wordt opgevoerd als dansend middelpunt. Guantanamera…Guajira Gantanamera…wie kent het niet?
Het lied begon in 1890 als een gedicht van José Marti, één van de eerste revolutionairen van Cuba, die zich verzet heeft tegen de Spaanse overheersing. Zijn gedichten zijn helder en scherp. De latere song uit de beginjaren 30 is gemaakt op het ritme waarmee meisjes met sieraden blinkend aan hun polzen, haren in de wind, lachend door de straten van Guantanamo lopen en dansen en zingen. “Yo soy un hombre sincero”. Ik ben een eerlijk mens, is de eerste zin. Jazeker. Het gaat verder,
‘Ik ben een eerlijk mens uit het land van de palmbomen. Voor ik sterf wil ik de verzen van mijn ziel delen. Mijn verzen zijn licht groen, maar ook vlammend rood.’
José Marti, stierf in 1895, slechts 42 jaar oud door een Spaanse kogel.
Het ritme is teder en meeslepend en zet in met een drietal gitaarakkoorden, C- F en G. Dan valt de stem in “Yo soy un hombre sincero” en we worden deel van een traag swingend lied van een eerlijke man. In het refrein wordt telkens de naam van het meisje herhaald: Guajira Guantanamera, Guajira van Guantanamo. De guajira is ook de Cubaanse dansmuziek die door Spanjaarden van de Canarische eilanden meegenomen werd. (De moeder van José Marti was geboren op de Canarische eilanden.) De opeenvolgende bevrijdingsbewegingen die het eiland gekend heeft, maakten de guajira tot de muziek van verzet en rebellie. De Amerikaan Pete Seegers maakte van Guantanamera een protestsong van de Civil Rights Movement ten tijde van de Cuba crisis (1962). Nadat John Kennedy de eenzijdige opzegging door Castro van het huurcontract van het stuk land rond Guantanamo, weigerde -dat Amerika nu eenzijdig vanaf 1903 voor 2000 dollar per jaar van Cuba huurt- is het lied van dansende meisjes, poezie en verzet obsoleet geworden. Nu is het Gitmo geworden, de gevangenis waar Amerika haar eigen vrijheidsspel speelt en waar het onaangenaam stil is.
Er is een moment geweest dat er een beeld ontstond, een beeld dat niet meer vergeten werd. Een meisje, Guajira Guantanamera, een eiland, kleuren, een gedicht dat terecht komt in dansmuziek de dichter die opschrijft wat hij weet en dit delen wil, opdat het verder gedragen wordt. Het beeld is niet ongrijpbaar, maar bestaat maar even op het moment dat het lukt herinneringen te koppelen aan een wens. Ik ken de euforie over de volheid van het beeld en mijn titels markeren die momenten: “Ik was een hond”, “Come closer”,” I was a woman” , “Come and see before it ends” ..”Guantanamera”. Ik ken ook de afstand tot het beeld dat er niet meer is en de eenzaamheid die bij het afscheid hoort. Het beeld staat stil, “ Too late for the grave”.
henk visch, Eindhoven 12-01-2007